Een Waals sprookje
Ook in Luik schijnt soms de zon. Met Le gamin au vélo hebben de gebroeders Dardenne een hartverwarmende film afgeleverd. Waarin het kwaad op het juiste moment wordt afgewend, maar genoeg aanwezig is om geloofwaardig te blijven. Een publiekslieveling van het betere soort en winnaar van de Grand Prix du Jury in Cannes.
Een film over het leven zoals het is. Over hoop, liefde en vertrouwen. Die half zo mooi zijn zonder de schaduwkanten van het bestaan. En die zijn er volop, want uiteindelijk blijft sociaal-realisme de handtekening van de broers Jean-Pierre en Luc Dardenne. Met kinderen die door hun ouders aan hun lot worden overgelaten als terugkerend thema: een aan de drank verslaafde moeder in Rosetta, een vader die zijn tienerzoon meesleurt in zijn criminele praktijken (La promesse) of een kruimeldief die het kind van zijn vriendin verkoopt (L’enfant).
En dus is Le gamin au vélo het verhaal van een 12-jarig joch dat het beste moet zien te maken van een situatie waar hij niet voor gekozen heeft. Met een slapjanus van een vader die niet voor hem kan en wil zorgen en er alles aan doet om uit het vizier van zijn zoon te blijven. Ondanks zoveel ontkenning houdt Cyril stand. Volhardend in zijn zoektocht, omdat hij blijft geloven dat de toewijding van zijn vader zijn deel zal worden. Misschien nu nog niet, maar ooit toch zeker! Elke gelegenheid grijpt hij aan om te ontsnappen aan zijn verzorgers in het tehuis waar hij opgroeit. Dan breekt hij uit, op zijn fiets, en raast door de straten van Seraing: de voorstad van Luik, de bekende setting van de Dardenne films. Door The Guardian overigens bestempeld als een ‘suburban rural hinterland’. De fiets die staat voor zijn vrijheid, wordt hem even zo vaak afgenomen. Is het niet door zijn vader zelf, die de fiets verkoopt om zijn hachje te redden, dan wel door de pestkoppen in de buurt waar hij elke keer onverdroten het gevecht mee aangaat. Wanneer hij eindelijk een maatje gevonden denkt te hebben, blijkt de ‘vriendschap’ vooral bedoeld voor het opknappen van diens louche zaakjes.
Het is een constant zoeken naar en niet vinden van de vaderfiguur. Want als Cyril zijn vader opgespoord heeft, volgt een aaneenschakeling van gênante momenten waarin deze zijn zoon niet durft te vertellen dat hij het – hem, het vaderschap, het leven? – niet aan kan. “Alleen al de gedachte dat ik hem moet zien, al is het maar een uurtje, maakt me nerveus.” Hoe treurig kan een volwassen man zijn? Het is een van de meest pijnlijke scènes in de film met als sluitstuk dat de vader, na lichte dwang van een vrouw, zijn zoon de waarheid opbiecht.
Met vallen en opstaan worstelt Cyril zich een weg door het leven. Door fouten te maken, op te krabbelen en weer verder gaan. Inzet wordt beloond, wat geen stelregel is in de meeste Dardenne films. Over het personage in Rosetta zeggen de regisseurs zelfs: “We wilden haar geen uitweg geven, ze moest blijven steken in haar situatie.” Nu is die uitweg er wel. In de gedaante van de mooie kapster Samantha, een rol van de Belgisch-Franse vedette Cecile de France, die zelfs haar lief laat gaan om zich zonder verdere opgaaf van reden over de jongen te ontfermen. Ze doet dit met een souplesse alsof ze zijn biologische moeder is. De fee van de onbaatzuchtige liefde.
Enig melodrama is de gebroeders Dardenne ook niet vreemd. Beethovens vijfde pianoconcert past daar goed bij. In hun doorgaans muziekloze films, klinkt deze keer steeds hetzelfde fragment. Weliswaar spaarzaam, maar dik uitgestreken, op momenten wanneer de rust is teruggekeerd en het aanstormend onheil weer is gaan liggen. Want de film dondert heen en weer, met acties en uithalen. Het camerawerk is weliswaar iets minder schokkerig – al zal de niet Dardenne-kenner het nog steeds ervaren als onrustig – de shots net iets minder lang, de cast voor het merendeel vertrouwd. Waar vaste Dardenne acteur Jérémy Renier in La Promesse zelf de zoon is van een mislukte vader, zijn de rollen nu omgedraaid. Ook Olivier Gourmet komt nog luttele seconden aan bod als barman, waarmee hij zijn repertoire van bouwvakker, wafelbakker en timmerman in eerdere films mooi aanvult. Naast deze oude rotten, speelt nieuweling Thomas Doret, als de jonge Cyril, de sterren van de hemel.
De tweevoudig Gouden Palmwinnaars zijn erin geslaagd een, zoals dat heet, toegankelijke film te maken met behoud van waar ze goed in zijn. Het realisme, maar deze keer wel een waar de hoop in doorschijnt. Evenals de zon. Ja, ook in het hinterland van Luik.
Le gamin au vélo (Filmhuis Lumière, Maastricht, september 2011)