Journalistiek Culturele projecten Communicatie
Blog - 12 jun. 2015

Terug van weggeweest

De vlinderstoel van Jacobsen kent de doorsnee designliefhebber wel, maar de boomerangtafel van Van der Meeren staat minder scherp op het netvlies. Twee Vlaamse kenners veegden het stof van vergeten gewaande klassiekers en stapten met de tekeningen onder de arm opnieuw naar het atelier.

De een is Frederic Rozier, bedenker en oprichter van Design Markt en ArchitectenWoning. De ander is Steve Symons, geestelijk vader van BuzziSpace. De een richt zich op Belgische architecten en ontwerpers die in de vergetelheid zijn geraakt, de ander eert een Brits designicoon.

Galerie Rozier aan de Nieuwpoort in Gent ademt vintage design. Duizend vierkante meter lampen, stoelen, tafels en dressoirs uit, pak ‘m beet, de jaren 30 tot 70. Een collectie die gaat van Aalto tot Zuccheri. De boekenkast langs de wand bezwijkt bijna onder het gewicht van de designboeken en -catalogi. Aan zijn drukke bestaan als vintageantiquair heeft Frederic Rozier (Gent, 1977) sinds november 2013 een nieuw initiatief toegevoegd. Met LostNFound brengt hij ontwerpen van een groot aantal Belgische architecten en ontwerpers uit de jaren 50 opnieuw in productie. Natuurlijk is het handel, maar bij de bedeesde Gentenaar spreken vooral de passie voor de producten en liefde voor het design. “Producten met een verhaal voegen iets toe aan je persoonlijkheid”, legt hij uit. “De spanning in de zoektocht naar een mooi meubelstuk en de euforie wanneer je het vindt is toch wat anders dan een bank uitzoeken in de catalogus van Ikea en die vijf jaar later weer aan vervanging toe is.”
Met een vader als antiquair had Rozier al vroeg het besef van de maker en het verhaal achter een product. Design en de trends die daarmee gepaard gingen, kreeg hij met de paplepel ingegoten. In de jaren 70 kende de art nouveau een opleving. In de jaren 80 volgde de art deco. Vanaf die periode ging het snel. De markt was goed, er werd onderhandeld en de prijzen van design stegen. Sinds een designstuk wordt gezien als een goede investering, is vintage gemeengoed geworden. Ook de consument is in de tussentijd geëmancipeerd geraakt, met niet alleen meer interesse voor maar ook meer kennis van design.

Moderne klassiekers
Rozier en Symons hebben de tijd dus mee. Maar in de overdaad aan shops en horecagelegenheden die van vintage denken hun handelsmerk te maken, blijft de vraag naar een bijzonder product. En die vonden beiden in klassiekers uit de jaren 50, de hoogtijdagen van het modernisme. In die jaren deden de nasleep van de oorlog en de tekorten die daarmee ontstonden een beroep op de creativiteit en het improvisatietalent van ondernemers, kunstenaars en ontwerpers. In nauwelijks twee decennia werd Europa van een verzameling kapot geschoten landen tot een op Amerikaanse leest geschoeide consumptiemaatschappij. In Duitsland en Italië floreerde de economie dusdanig dat ze de geschiedenisboeken inging als het Wirtschaftswunder en Il miracolo ecnomico. Het economische wonder dat de tot de verbeelding sprekende Italiaanse mode en design tot grote hoogten stuwde en de basis legde voor wat we kennen als het officieuze keurmerk ‘Made in Italy’.
Ook de Belgische modernen als Willy van der Meeren, Renaat Braem, Lucien Engels, Jos De Mey en Juliaan Lampens ontwikkelden een duidelijke signatuur met dat verschil dat ze de geschiedenisboeken nauwelijks haalden. De nationale economie belandde, na een korte heropleving vlak na de oorlog, in een sukkelstraatje. Door gebrek aan dynamiek, een verouderde industrie en een door taal en politiek gespleten land. Aan de architecten en ontwerpers uit die tijd lag het in ieder geval niet. Hen kan hoogstens bescheidenheid worden verweten waardoor namen als Willy van der Meeren of Lucien Engels beperkt bleven tot het adresboekje van designkenners en –fanatici. “We zijn niet fier genoeg op onze nalatenschap”, verklaart Rozier dit fenomeen. “De architecten zijn zeer ingetogen en sereen maar bescheidenheid zit ook in onze Belgische mentaliteit. We krijgen pas ergens oog voor als het in het buitenland wordt opgemerkt.”

Democratisch design
Het concept van Rozier maakt niet alleen dat Belgische ontwerpers van weleer eindelijk de lof en aandacht krijgen die hun vakgenoten in Italië of Scandinavië al decennialang ten deel valt, zijn idee is ook nog eens democratisch. Dat is simpelweg: mensen in contact brengen met de ontwerpen. De repro’s worden in België gemaakt, in speciale ateliers waar het pure ambacht wordt bedreven en materiaal als hout en metaal nog met de hand wordt bewerkt. Om zo veel mogelijk te beantwoorden aan het idee zoals de ontwerpers het bedoeld hadden en met recht te kunnen spreken van Belgisch design. Niet altijd zijn de originele tekeningen bewaard gebleven maar dat vormt volgens Rozier geen enkele belemmering. “Voor de eerste heruitgave van de boomerangtafel hebben we een origineel uit elkaar geschroefd. Dat is het meest waarheidsgetrouw omdat de ontwerpen in het productieproces vaak werden bijgesteld.” Van de tafeltjes van Van der Meeren heeft Rozier inmiddels zo’n 700 verkocht. Met hun 770 euro zijn de reproducties misschien niet echt goedkoop maar liggen ze toch heel wat meer binnen handbereik dan de originelen waar je inmiddels zo’n drieduizend euro voor betaalt. Het origineel dat zijn waarde ziet stijgen door de komst van de reproducties. Mocht een heruitgave toch buiten je budget zijn, dan kun je altijd nog friet eten of fitnessen in stijl want Frituur Zorro en sportcentrum Venice Beach in Gent hebben allebei hun zaak ingericht met meubels van Van der Meeren en Engels.
Ook BuzziSpace geeft een breed publiek toegang tot designklassiekers. Het bedrijf maakte naam met het zogenaamde privacydesign voor de werkvloer: kantoormeubels van akoestisch materiaal. Rustig telefoneren op een flexplek doe je in de BuzziMe, een stoel in een ontwerp van Axel Enthoven met grote oogkleppen aan de zijkant. Vergaderen in een kantoortuin doe je onder de kletskap, een lamp en geluidskap ineen. Allemaal eigen ontwerpen waar nu klassiekers aan toegevoegd worden van de Britse ontwerper Ernest Race. Ook Race is een modernistische ontwerper uit de jaren 50, ook hij gold als vernieuwend en experimenteel, ook zijn naam was buiten de Angelsaksische landen weinig bekend. En dat is eeuwig zonde, vindt Steve Symons, Ceo van BuzziSpace. “Door het werk van Race te reproduceren en in onze BuzziSpace Legends op te nemen, houden we zijn werk levend”, legt hij uit. En dus kunnen we opnieuw kennismaken met de BA3, een klassieke eettafelstoel zonder leuningen, de Antelopestoel met zijn sculpturale vormen van staal en de herkenbare balpoten en de Rocker, een schommelstoel met stalen frame die een waar collectorsitem is geworden. De producten van Race vallen op door het materiaal uit de oorlog dat hij gebruikte. Stoelen maakte hij van aluminium van Britse gevechtsvliegtuigen met parachutestof als bekleding.

Collectie opbouwen
Simons zocht contact met het bedrijf van Race. Rozier ging in een mini-odyssee door België alle huizen van de architecten langs. Beide troffen ze ontwerpers of nabestaanden die verguld waren dat de producten weer onder de aandacht komen. Rozier: “We zijn alle woningen van Van der Meeren langsgegaan, de meubels waren vaak nog aanwezig. De bewoners kochten zo’n huis niet voor niets, ze zijn zelf fan van de ontwerper. En als je eenmaal een start gemaakt hebt, dan gaan de andere architecten daar makkelijk in mee. Ik kreeg meestal te horen: ‘als ge zo zot zijt dit te willen doen, dan doe het maar’”, lacht Rozier. “Maar ze waren vooral aangenaam verrast.”
Zowel voor LostNFound als voor BuzziSpace blijft het hier niet bij. Simons heeft plannen om de ontwerpen van Robert Heritage en Roger Webb in de BuzziSpace Legends collectie op te nemen. Zij ontwierpen respectievelijk in de jaren zestig en tachtig designklassiekers die volgens Symons een heruitgave verdienen. LostNFound wil per jaar een aantal items van een ontwerper uitbrengen en zo gestaag een collectie opbouwen. Niet alleen van meubels maar ook van accessoires. Laatste wapenfeit is een samenwerking met de Gentse Thibault Van Renne, de rising star in luxetapijt op maat. Met hem worden de tapijten van het Brusselse designduo Baucher-Féron opnieuw tot leven gewekt die slechts in een heel beperkte oplage werden gemaakt en bijgevolg nauwelijks bekend zijn bij een breed publiek. Van België maakt Rozier vervolgens de stap naar Frankrijk, Duitsland en Nederland en dan verder de wereld in. Internationale designbeurzen staan voor volgend jaar op de agenda, niet eerder dan wanneer de collectie is uitgebreid.

Jules Wabbes
Niet alles wat uit de handen van de Belgische ontwerpers kwam, werd gespaard. Bij de toenmalige fabrikant van Van der Meeren, het Vilvoordse metaalbedrijf Tubax, gingen duizenden ontwerpen over de toonbank. Veel meubels kwamen terecht bij scholen of bedrijven die inmiddels niet meer bestaan of hun interieur grondig vervangen hebben. Het was in de tijd dat de fabrikant belangrijker was dan de ontwerper. Een schoolbank van Van der Meeren in de container baarde dan ook niet veel opzien. Dat het nu omgedraaid is beseffen de fabrikanten maar al te goed. Zo hebben de meubelfarikanten Bulo en OneToBe hun kans gezien in de heruitgaven van Jules Wabbes, een van de belangrijkste naoorlogse ontwerpers in design en interieur. Bulo tekende een licentiecontract voor de wereldwijde uitgave van alle ontwerpen van Wabbes die inmiddels voor gigantische bedragen verkocht worden. De stoel Louise, de taboeret Anna David Marber en de tafels Gérard Philippe en Pan Coupe waren als eerste verkrijgbaar in de Bulo shop. OneToBe brengt vijftig jaar na het oorspronkelijke ontwerp een keuken van Jules Wabbes opnieuw in productie. De Brusselaar, die in 1974 overleed, bracht verfijnd meubilair zonder overbodige franjes. Een halve eeuw later behoort de keuken tot een voorbeeld van hedendaagse architectuur.
Door de eigentijdse vormen passen ook de meubels van Race en Van der Meeren prima in een hedendaags interieur. Ook de huidige generatie ontwerpers is goed bezig, vindt Rozier. “Zowel met de nalatenschap van ontwerpers van weleer als de jonge hedendaagse designers moeten we ervoor zorgen dat we designgeschiedenis schrijven. Zodat België eindelijk een keer gezien wordt als een land dat sterk is in meubeldesign.”

www.lostnfound.be
www.buzzispace.com

Gepubliceerd in het tijdschrift Kwintessens: 02/ 2015